Mustafa Zengin
Kürt müzik topluluğuna yeni giriş yapan Yahhya, hem sesiyle hem de yorum ve stiliyle birçok dinleyicinin dikkatini çekmeyi başaran bir isim oldu. ‘Dereneg’ (Geç) isimli birinci solo albümüyle dinleyicilerle buluşan Yahhya’nın yapıtlarında ana enstrüman olarak gitar yer alıyor. Sanatçı, kendisi için özel bir yeri olduğunu söylediği gitarı, “Kendimi bulduğum enstrüman” olarak betimliyor.
Müziği ismine biri Ciwan Haco, oburu de kendisinin “soft” dediği, yani gündelik diyebileceğimiz Kürtçe olmak üzere iki değerli fenomen olduğuna değinen Yahhya ile yeni albümünü, Kürtçe müziği ve özel olarak kendi iç dünyasında büyüttüğü sanata bakışını konuştuk.
‘HİÇBİR ŞEY İÇİN GEÇ DEĞİL’
İlk olarak neden albümüne ‘Dereng’ (Geç) ismini verdiğine dair soruya, ‘’Dereng’ ismini ironi olarak seçtiği karşılığını veren Yahhya, bunun aslında bilindiği üzere bir ‘geç kaldım’ manasında olmadığını belirtti. “Hiçbir şey için geç değil” diyen Yahhya, “Zaten herkes geç kalmışlıkla yakınıp bir sonraki hayaline geç kalmaz mı? Her pişmanlığın sebebi bir geç kalınmışlık ise şayet, neden buna yer ve yol hazırlayalım? Bu sorum herkese olsun” dedi.
‘BENİM ENSTRÜMANIM GİTAR’
Müzik ile ilgili fikirleri sorulduğunda, insanın müzik ile doğduğunu söz eden Mardinli sanatçı, kelamlarına şöyle devam etti: “Abartıyor olabilirim fakat bence ağlamak da müziktir! Bence insan müzikle doğar ve her insanın içinde müzik vardır. İlla bir gitar, bağlama ya da ud olmasına gerek yok, müzik enstrümandan ibaret değil. Müziğin üniversalliği konusunda sık sık yapılan vurgudan farklı düşündüğümü belirtmek isterim ama ben bu tartışmaya girmeden asıl olarak bölgesel müziğin kıymetine dikkat çekmek istiyorum. Yaptığımız müziği üretirken ya da icra ederken kesinlikle içinden geçtiğimiz yöreye ilişkin tatlar ve renklerle var ediyoruz. Ben bunun çok değerli bir şey olduğunu, kaybolmaması gerektiğini ve asıl olarak korunması gereken şeyin de bu olduğunu düşünüyorum.”
Profesyonel ya da enstrümantal manada müzikle birinci sefer 1999 yılında bağlama ile tanıştığını kaydeden Yahhya, yaklaşık 8 yıl bağlama çaldıktan sonra, “enstrümanımın bağlama olmadığını fark ettim” diyerek gitara geçiş yaptığını anlattı. Yahhya, gitarla daha rahat müzik yapabildiğini vurguladı.
‘HEM KOMA WETAN’I HEM DE MIHEMED ŞÊXO’YU GİTAR İLE SÖYLEMEK BENİM İÇİN ZENGİNLİKTİR’
Gitar ile pek çok usulde müzik yapabildiği için enstrümanın kendisine hitap ettiğini söyleyen Yahhya, şu tabirleri kullandı: “Ben Mihemed Şêxo, Seîd Gabbarî, Seîd Yûsif, Mihemed Arif Cizrewî ve Ayşe Şan’ı uzun yıllar çok severek dinledim ve hala da sıklıkla dinlerim. Ancak severek dinlediğin her müziği ne yazık ki bağlama ile çalamıyorsun (ben çalamadım yani). Dengbêjlik ya da çağdaş müzik, bu iki üslubu gitarla çalmak- birleştirmek benim için daha kolay oldu. Gitarla birçok stili birleştirebilmek mümkün. Mesela, Hozan Serhat’ın bağlamasını dinlediğin vakit, efsane bir tını. Lakin alışılmış ki, ben onu beceremedim. Lakin gitarda bunu sağlayabildim; pop söyleyebildim, rock söyleyebildim. Koma Wetan’ı, Koma Rewşan’ı ya da Mihemed Şêxo’yu gitar ile söyleyebilmek benim için bir zenginlikti. Gitar benim için o çoklu, farklı müzik üsluplarını birleştirebilecek ortak bir enstrüman oldu.”
Yahhya ‘HER VAKİT KENDİMİ CIWAN HACO’YA BORÇLU OLARAK GÖRECEĞİM’
Müzik mesleği açısından Ciwan Haco’yu kendisi için bir ‘milat’ olarak kabul ettiğini söyleyen Yahhya, Ciwan Haco’nun ilgisini çekmesini anısıyla anlattı: “1993 yılının bir yaz ayında İstanbul’dan gelen dayımın otomobilinde, Ciwan Haco’nun ‘Kirîvo Kirîvo’ ile bir gitarı tıpkı anda çalıp söylemesini dinlemek beni cezbetmişti. Elektrogitar üzere çağdaş bir enstrümanla Kürtçe yapılan bir müzik vardı ve ben bundan çok etkilenmiştim. Beni bir yerden alıp diğer bir yere götürdü. Ben bunun bir Ahmed Arif şiiri olduğunu sonradan öğrenecektim. Kirve bizde yaygın bir hitaptır. Kirîvo’yu elektrogitar ile söylemesi çok hoşuma gitmişti. Araştırmaya başladım, ‘bu adam kim, neci?’ diye. Bu beni Cegerxwin’i, Qedrican’ı, Celadet Ali Bedirxan’ı, Kamuran Bedirxan’ı, Rojen Barnas’ı araştırmaya yöneltti ve bütün bunlar beni farklı bir yere götürdü. Her vakit kendimi Ciwan Haco’ya borçlu olarak göreceğim. Benim için bir ekoldür!”
‘BENİM KENDİMİ TABİR BİÇİMİM, DİLİM KENDİ YÖREME İLİŞKİN KÜRTÇE’DİR’
Gündelik/yöresel Kürtçe’nin kendisi ve müziği için olan kıymetine bilhassa dikkat çeken Yahhya, bu problemle ilgili niyetlerini şöyle söz etti: “Ben 80’lerin çocuğu, 90’ların genciyim. O devir birden fazla Kürt çocuğu üzere ben de Türkçe’yi sonradan öğrenmiş biri olarak kendi yöreme ilişkin o Kürtçe daima içimde vardı. Aslında o Kürtçe ile büyüdüm, ağladım, arbede ettim, sevdim, üzdüm, üzüldüm. Münasebetiyle benim kendimi tabir etme biçimim, dilim kendi yöremizde kullandığımız Kürtçe’dir. Bundan sonra da yapıtlarımı icra ederken buna itina göstererek kullanmak istiyorum. Bundan çok da mutluyum. Zira lisan yaşamdır! Ben yaşadığım lisanı kullanıyorum.”
Kürt müziğinde iz bırakmış isimlerin de bahsettiği manada gündelik ömürlerinde kullandıkları lisan ile müzik yaptıkları görüşünü paylaştığını söyleyen Yahhya, bu lisanın dinleyicinin “aidiyet duygusu”na hitap ettiğine vurguda bulundu.
‘MÜZİĞİMİN ÖZGÜNLÜĞÜNÜN KAYNAĞI BENİM COĞRAFYAMDIR’
Kürtçede müzik yaparken yörelerine ilişkin lisanı kullanıyor olmasının kendisini daha rahat söz etmesini sağladığını lisana getiren Kürt sanatçı, kendi müziğinin özgünlüğünün, yaşayıp büyüdüğü coğrafyadan kaynaklandığını lisana getirdi. Yahhya, “Bu toprakların güneşini, suyunu, hengamesini, sevincini, yani her şeyiyle heybemi doldurdum. Müziklerimin özgünlüğü büsbütün bu yaşanmışlıktan geliyor. Müziğimin özgünlüğünün kaynağı benim coğrafyamdır. Ben bu toprakların güneşinden, suyundan, hengamesinden, çoraklığından ve rahmetinden ziyadesiyle nasibimi aldım. Heybemdekileri vakit içerisinde çıkarmayı planlıyorum” diye konuştu.
‘SINGLE ÇALIŞMALARI İÇİN ERKEN’
İkinci albüm için hazırlıklara başladığını belirten Yahhya, albüm çıkarmayı tercih ettiğini ve bir albüm yaptıktan çabucak sonra single yayınlamaya şimdilik gereksinim duymadığını, hatta ‘karşı olduğunu’ söyledi. Dijital alanda her şeyin süratle tüketilmesinin, bilhassa sanatkarları daha fazla eser üretmeye yönlendirdiğini savunan Yahhya, sanatın bu türlü bir şey olmadığını, üretildikçe aslında paylaşılması gerektiğini belirtti. Bu hususta, “Neden biz hala Mihemed Şexo’yu, Ayşeşan’ı, Mihemed Arif Cizrewî’yi tüketiyoruz? Neden hala Cegerxwîn’in, Melayê Cizîrî’nin şiirlerinden besteler yapıyoruz? Ne oldu?” diye soran Yahhya, müziğin giysi üzere modası geçen bir şey olmadığına dikkat çekerek, şöyle konuştu: “IL Postino sinemasındaki o şair sahnesinde olduğu üzere, müzik de onu icra edene değil, muhtaçlığı olana aittir diye düşünüyorum. O duyguyu ne vakit istersen, muhtaçlık duyarsan o vakit dinlersin.”
‘KÜRT MÜZİĞİ HİÇ DURMADI, DAİMA DEVAM ETTİ’
Kürt müziğinin kendisini daima tekrarladığına, pek üretken olamadığına dair yapılan kimi tenkitler sorulduğunda ise, Yahhya, bu türlü bir eleştiriyi biraz adaletsiz ve acımasız bulduğunu söyleyerek, şöyle konuştu: “Bana sorarsanız Kürt müziği hiç durmadı, daima devam etti. Daima yeni şeyler çıktı. Bu eleştiriyi yalnızca Kürt müziğine indirgemek biraz haksızlık üzere geliyor. Örneğin, İngiliz müziğinde bir Cohen çıktı mı? Ya da bir Pink Floyd’u, bir Michael Jackson’ı en son ne vakit gördük? Bu türlü bir şey Türk müziğinde var mı? Bir Sezen Aksu, bir Müzeyyen Senar ya da Erkin Koray görebiliyor muyuz? Cem Karaca üzere ya da andırıyor dediğiniz biri çıktı mı? Artık lisanı yasaklanan, resmi yazı lisanı olmayan bir milletin bu türlü bir eleştiriyi hak etmediğini düşünüyorum. Bu benim şahsi fikrim. Bütün baskılara karşın, hala ‘bilinmeyen bir dil’ lafları kullanılıyor, işte buna karşın bu beşerler sıyrılıp gelip kendini söz edebiliyor. Bence bu çok büyük bir muvaffakiyet ve ben çok umutluyum. Ve albümden sonra gelen yorumlar göğsümü kabartıyor. Geçlerin bana Kürtçe yazması, Kürtçe karşılıklar vermesi ve o denli olsun diye değil, düzgün bir Kürtçe ile yazmaları beni çok onore ediyor.”